Trong mỗi chúng ta, chắc chắn ai cũng được nghe, xem những cuộc đua, trận đấu độc đáo, thú vị của các loài vật như: Đua ngựa, chọi trâu, đua bò, chọi dê… Tuy nhiên, ít ai biết ở xã Mậu Duệ (Yên Minh) lại có trò chơi hết sức độc đáo, thú vị mà từ già đến trẻ, cả trai lẫn gái trong xã đều có thể tham gia. Đó là trò chơi đua cá chép được tổ chức vào ngày Tết cá, mùng 9 tháng 9 âm lịch hàng năm.

Tết cá là phong tục truyền thống của người Tày ở xã Mậu Duệ, vào ngày này, nhà nghèo hay nhà giàu, nhà nuôi cá hay không cũng đều làm những món ăn từ cá để thắp hương, cầu mong cho mưa thuận gió hòa, mùa màng tươi tốt. Cá được bà con chế biến thành nhiều món, trong đó có những món truyền thống như: Nộm cá; gỏi cá; bánh chưng nhân cá; cá lam…

Người lớn chế biến món ăn, còn trẻ con được bố mẹ chuẩn bị cho ít nhất một con cá chép đẹp, khỏe mạnh để mang ra suối chơi trò đua cá cùng trang lứa trong xóm. Ông Nguyễn Đình Thái, thôn Nà Sài cho biết: “Năm nay tôi gần 50 tuổi, ngay từ những ngày còn nhỏ tôi đã biết đến trò chơi đua cá. Cứ đến ngày Tết cá là hầu như đứa trẻ nào trong thôn cũng được bố mẹ bắt cho một con cá, chủ yếu là cá chép ruộng to bằng 3 đầu ngón tay trở lên để mang ra suối đua cùng bạn bè. 

Về hình thức, cá đua phải là cá chép ruộng có trọng lượng từ 200g trở lên. Lấy một sợi chỉ buộc một đầu lên vây cá để dễ dàng lai dắt, điều khiển ở dưới suối, một đầu buộc một con thuyền nhỏ được làm bằng sốp hoặc bè làm bằng cây cỏ lau nhằm đánh dấu và là vật trang trí. Cá chép được thả xuống suối, té nước để cho bơi ngược dòng nước, con nào về đích nhanh nhất sẽ thắng cuộc… 

Anh Hoàng Anh Tuấn, Phó Chủ tịch UBND huyện Yên Minh cho biết: “Đua cá là trò chơi độc nhất không chỉ ở Yên Minh mà trong cả nước. Nếu được tổ chức quy mô, có sự tham gia, vào cuộc của chính quyền địa phương thì chắc chắn sẽ thu hút sự quan tâm của khách thăm quan trong và ngoài nước. Do đó, năm nay huyện chỉ đạo xã Mậu Duệ phối hợp với Trung tâm Văn hóa huyện tổ chức Lễ hội đua cá. Mục đích nhằm gìn giữ và phát triển trò chơi dân gian thành lễ hội truyền thống có tổ chức, quy mô, thu hút sự tham gia của đông đảo bà con nhân dân, tạo thành điểm đến hấp dẫn với Lữ khách khi lên Công viên Địa chất Toàn cầu Cao nguyên đá Đồng Văn”.

Lễ hội đã thu hút trên 60 cá đua đến từ các thôn có truyền thống đua cá như Nà Sài, Cốc Cai, Nà Ngoa, Nà Bưa… “Trường đua” là đoạn suối nằm ngay trung tâm xã, trên 60 cá chép đua với đủ kích cỡ, màu sắc được chia thành nhiều bảng đấu vòng loại, trọn lựa những chú cá đuavào vòng trong. Giống như những cuộc đua của nhiều loài vật khác, đua cá cũng hết sức sôi động và gay cấn, những chú cá đua khỏe mạnh, chạy ngược dòng nước về đích trong sự cổ vũ nhiệt tình của hàng trăm khán giả.

Hội đua cá Mậu Duệ lần đầu được tổ chức thành công không chỉ có ý nghĩa gìn giữ, phát huy giá trị trò chơi dân gian mà còn có ý nghĩa tạo không khí vui tươi, phấn khởi cho nhân dân, thúc đẩy bà con phát triển sản xuất nông nghiệp nói chung và chăn nuôi cá ruộng nói riêng. Bên cạnh đó, Lễ hội còn là thông điệp gửi đến những ai quan tâm, yêu mến khám phá và tìm hiểu các lễ hội truyền thống của dân tộc, qua đó góp phần Phát triển Lữ Hành huyện Yên Minh nói riêng và Công viên địa chất toàn cầu Cao nguyên đá Đồng Văn nói chung.

Xem Thêm Hành trình Ha Giang Hấp Dẫn